Жаман адаттарТүтүнсүз альтернатива – бул эмне жана салттуу чылым чегүүдөн эмнеси менен айырмаланат
Заманбап дүйнөдө улам көптөгөн адамдар салттуу чылым чегүүгө альтернатива издеп келет. Тамекинин зыяндуулугу жөнүндө маалымдуулуктун өсүшү, никотинди колдонуунун зыяны азыраак жаӊы өнүмдөрүн иштеп чыгууга түрткү берүүдө.
Дагы эмне окуса болот
Тамакка көз карандылык. Тамактануу адаттары кайдан келип чыгат – психолог менен маек
Даамдуу тамак бизге ырахат тартуулайт жана бир аз бактылуу кылат. Бирок кээде тамакка берилүү ооруга айланат. Тамак-аш көз карандылыгы деген эмне, кимдер ага көбүрөөк чалдыгат жана тамак качан көйгөйгө айланат, тамактануу жүрүм-турумун психологиялык жөнгө салуу адиси Марией Кирьяк менен талдайбыз.
Кыргызстанда тамеки чеккен эркектер менен аялдардын саны кыскарды
Тамеки чегүүнүн таралышы жөнүндө маалыматтарга ылайык, Кыргызстанда чоӊ кишилер арасында чылым чегүү 20 жылдан бери төмөндөөнүн үстүндө болуп келет. Эгерде 2000-жылы чоӊ адамдардын 31% чылым чегет деп эсептелсе, 2020-жылы бул көрсөткүч 25,4% кыскарган. Өзгөчө тамеки чеккен эркектер арасындагы пайыз 2000-жылы 57,8% тартып 2020-жылы 48% чейин кыскарган. Ошол эле аралыкта тамеки тарткан аялдардын пайызы 5% тартып 2,8% чейин сезилерлик азайган.
Түтүнсүз альтернатива – бул эмне жана салттуу чылым чегүүдөн эмнеси менен айырмаланат
Заманбап дүйнөдө улам көптөгөн адамдар салттуу чылым чегүүгө альтернатива издеп келет. Тамекинин зыяндуулугу жөнүндө маалымдуулуктун өсүшү, никотинди колдонуунун зыяны азыраак жаӊы өнүмдөрүн иштеп чыгууга түрткү берүүдө.
Тамекини таштай албайсыңбы? Зыянды азайт
Статитистика боюнча, чылым чеккендердин 70% жаман бул адаттан арылууну каалайт, ал эми 40% буга активдүү аракет кылат. Бирок өз күчү менен тамекини таштаганга жана кайра чекпегенге 100 кишиден 5 адамдын гана эрки жетет экен. Бул бактылуу бештик тамеки түтүнү коштоп келе турган ар түрдүү оорулардан өзүн коргой алат. Ал оорулардын көпчүлүгү адамды өлүмгө алып келиши мүмкүн.
Эгерде тыюулар жардам бербесе жаман адаттар менен кантип күрөшүү керек?
ДССУнун маалыматы боюнча, дүйнөдө жыл сайын чылым чегүүдөн 8 млн, алкоголь керектөөдөн – 3 млн, ал эми баңгизаттардан дээрлик жарым миллион адам каза табат. Эч өзгөрбөгөн статистика, салттуу күрөш чараларынын таасири аз экенин айтып турат. Мындай учурда тыюу салууну эмне менен алмаштырса болоорун эксперт менен аныктайбыз.
Никотин – ЖЭОнун эң башкы себеби эмес
Британ психиатры Майкл Рассел: «Адамдар никотин үчүн чегет, бирок чайырдан өлөт», - деп айткан. Заманбап илимий изилдөөлөр бул тыянактын тууралыгын тастыктады: никотин зыяндуу зат жана көз карандылыкты пайда кылса дагы – чылым чегүү алып келген оорулардын негизги себеби эмес.
Жашоо мунөзү же генетика: эмнеге жүрөк оорусу, рак жана деменция келип чыгат?
Паркинсон оорусу, инсульт, II типтеги диабет, катаракта, рактын көптөгөн түрлөрү, жүрөк- кан тамыр оорулары, астма, бөйрөк кемчилдиги жана башкалар. Ар башка болуп көрүнгөн оорулардын жалпы бир себеби бар. Мындан тышкары, булар жугуштуу эмес оорулар, алар ар түрдүү негизде зыяндуу адаттардан улам өнүгүшү мүмкүн.
Тамеки түтүнүнө альтернатива
Бишкек эл аралык медициналык университетинин изилдөөсүнүн маалыматы боюнча, борбордун жогорку окуу жайларынын тамеки чеккен студенттеринин 73% салттуу тамекиден зыяны азыраак чылым түрлөрүнө өтүүгө даяр.
Ис газы кантип адамды шашпай өлтүрөт жана бул чылым чегүүгө кандай байланышкан
Тамекинин түтүнүндө көмүртек монооксиди деп аталган уулуу зат бардыгын көбү биле бербейт. Жөнөкөй айтканда, бул ис газы (СО). Анын жыты жана түсү жок. Ал газды даамдап көрүү мүмкүн эмес. Анын кооптуулугу так ушунда. Ис газы өтө уулуу зат жана аны табуу оңой эмес, ошол себептүү адам эмне болуп жатканын сезип түшүнгөнгө чейин эле аны өлүмгө дуушар кылып коюшу ыктымал.
Дүйнөлүк тренд адам өмүрүн сактоого кантип жардам берет
Улуу Британиянын өкмөтү чылым чегүүгө каршы күрөштө вейптерди колдонуп жатканын, ал эми ушул зыяндуу адатты жоюу боюнча шведдик модель миллиондогон адам өмүрүн сактап кала турганын билесизби? Жаңы Зеландияда жаш муунду тамеки түтүнүнөн кантип коргоп жатканын жана Японияда улуттун ден соолугун жакшыртуу менен турак жайларда көп чыккан өрт көйгөйү чечилгенин билгиңиз келеби? Өнүккөн өлкөлөр чылым чегүүгө каршы кантип согуш жарыялаганын жана андан кандай жыйынтык чыкканы жөнүндө айтып беребиз.
Коркунучтуу топтолуу: тамеки чайыры өпкөнү катип өлтүрөт жана талчалардын эмне тиешеси бар
Чылым чегүүчүнүн жана анын айланасындагы адамдардын организмине тамеки түтүнү менен көз карандылыкты пайда кылуучу зат – никотин гана кирбейт. Күйгүзүлгөн чылым – ар түрдүү уулуу таасири бар химиялык заттарды өндүрүп чыгаруучу фабрика дагы болуп саналат. Ушул уулуу коктейл ден соолукка кандай зыян келтирет? Чылым чегүүчүдө жөтөл кайдан келип чыгат? Чылым чегүүнүн зыянын азайтууга болобу? Ушулар туурасында биз пульмонолог, «Медцентр KG» медициналык борборунун жогорку категориядагы дарыгери Саадат Усенбаева менен сүйлөштүк.
Сизде эмоционалдык чарчоо барбы? 1 мүнөттө билип алыӊыз
Заманбап дүйнөдө стресс жана чыӊалуулар көптөгөн адамдардын жашоосунун ажырагыс бөлүгү болуп калды. Үзгүлтүксүз жумуш иштөө, иштеги жана жеке жашоодогу жогорку талаптар «эмоциялык чарчоо» деген белгилүү абалга алып келиши мүмкүн. Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун маалыматы боюнча, чарчоо жашоонун сапатына жана адамдын ден соолугуна олуттуу таасир эте турган кесиптик феномен болуп таанылды.
Ден соолугуӊуз чыӊ экенин кантип билсе болот: өзүн жөнөкөй текшерүүлөр
Биз баарыбыз дени сак жана демдүү болууну каалайбыз. Бирок биздин организмдин кандай абалда экенин кантип түшүнөбүз? Өз ден соолугуӊуздун абалын атайын жабдууларды жана татаал текшерүүлөрдү колдонбой баалоого жардам берген бир нече жөнөкөй тест бар.
Чарчоону кантип жеӊүү керек. Практикалык кеӊештер
Чарчоо – бул узакка созулган стресс жана өтө чаалыгуудан пайда болгон физикалык жана эмоциялык чарчаган абал. Мындай абалга кесибине же жашоо мүнөзүнө карабастан бардык адамдар туш болушу мүмкүн. Жогорку талаптарды жана үзгүлтүксүз жумуш иштөөнү талап кылган заманбап турмушта бул көйгөй өзгөчө актуалдуу маселеге айланып бара жатат. Жаӊы изилдөөлөр бул кубулуштун масштабын түшүнүүгө жардам берет жана аны жеӊүүнүн натыйжалуу усулдарын сунуш кылат.
Корголгон жыныстык катнаш тобокелдикти төмөндөтүүнүн ыкмасы катары. Жаӊы изилдөөлөр натыйжалуулукту тастыктайт
Презервативдерди жана башка коргоо ыкмаларын колдонуу жыныстык жол менен жугуучу инфекциялардын (мындан ары - ЖЖЖИ) жугуу тобелдигин олуттуу төмөндөтүп, жалпы сексуалдык ден соолукту жакшыртарын жакынкы изилдөөлөр көрсөттү.
Өөрчүү кемчилигинен бойдон түшүүгө чейин. Кош бойлуу кездеги чылым чегүү эмнеси менен коркунучтуу
Статистика боюнча, чылым чегүү баланын өлүү төрөлүү тобокелдигин 23% көбөйтөт, ал эми баланын тонунун айрылышы 30% тартып 60% чейин ыктымалдуулук менен кезигиши мүмкүн. Тамеки чеккен апаларда ымыркайлардын ара төрөлүшү эки эсе көп кездешет жана балдардын кемчилик менен төрөлүү тобокелдиги эси эсе жогорулайт. Чылымда эӊ коркунучтуусу эмне, зыяндуу адатты качан таштаган туура жана тамеки түтүнүнүн организмге тийгизген зыяндуу таасирин төмөндөтүүнүн жолдору барбы? Кош бойлуулук жана чылым чегүү тууралуу жөнөкөй 5 суроого жооп беребиз.
«Үч сегиздик» эрежеси: жумуштагы чарчап-чаалыгуудан кантип сактанууга болот
Статистика боюнча, жумуштагы иш жүктөмдү кыйналуу менен аткарган адамдардын 60% көп учурда чарчап-чаалыгууга туш болот. Көбүнчө эмоциялык чаалыгууга «адамдан-адамга» категориясындагы кесип ээлери туш болот, ал эми аялдардын чарчоого кабылуу деӊгээли эркектерге караганда бир топ жогору. Ашыкча иш жүктөмү эмнеси менен коркунучтуу жана жумуштан кантип чарчабаш керектиги жөнүндө психолог Ангелина Демильханова менен бирге айтып беребиз.
Эксперт – коопсуз жыныштык катнаш жөнүндө: Сексуалдык өнөктөштөрдө контрацепция түрлөрүн тандоо мүмкүнчүлүгү болууга тийиш
Корголбогон жыныстык катнаш пландалбаган кош бойлуулукка гана алып келбейт. Ишенимдүү контрацепция каражаттары колдонулбаган кокустук катнаш ден соолук үчүн чоӊ көйгөй пайда кылышы мүмкүн. Бүгүнкү күнү Кыргызстанда жыныстык сабаттуулук жаатындагы кырдаал кандай болуп жатат, бул тууралуу сексуалдык ден соолук боюнча конультант, секс-терапевт, психолог Айканыш Эралиева менен талкуулайбыз.
Нарколог Кумыш Байшукурова: Алкоголизмди айыктыра турган сыйкырдуу дары жок
Республикалык психиатрия жана наркология борборунун маалыматы боюнча, 2021-жылы Кыргызстанда алкоголдук көз карандылыкка кабылган 34 миӊ киши расмий түрдө катталган. Ичкилик ичүү 200 түрдүү ар кандай оорулардын өнүгүшүнө себепкер болушу мүмкүн. Жүрөктүн үшүн алган коркунучтуу диагноздорго карабай адамдар эмнеге ичкилик ичүүнү уланытып жатканы, спирт ичимдигине каалоону кантип көзөмөлдөө керектиги жана анын зыяндуу таасиринен пайда болгон тобокелдиктерди кантип төмөндөтүүгө болору жөнүндө жогорку категориядагы нарколог-реабилитолог, «Medcenter.kg» борборунун наркология бөлүмүнүн башчысы Кумыш Байшукурова менен маектешебиз.